Hoe ouderschapsplannen in de praktijk werken: van theorie naar realiteit
Co-ouderschap brengt de uitdaging met zich mee om samen beslissingen te nemen, zelfs wanneer ouders niet langer samen zijn. Ouderschapsplannen zijn bedoeld als leidraad om afspraken helder vast te leggen en misverstanden te voorkomen. Maar hoe werkt zo’n ouderschapsplan in de praktijk? Uit onderzoek blijkt dat ouders in de uitvoering vaak tegen praktische en emotionele obstakels aanlopen.
De theorie achter het ouderschapsplan
Sinds 2009 is het in Nederland wettelijk verplicht voor gescheiden ouders met kinderen onder de 18 jaar om een ouderschapsplan op te stellen. Hierin worden afspraken gemaakt over:
De zorg- en opvoedingstaken (verdeling van tijd en verantwoordelijkheden)
De manier van communicatie tussen de ouders
De kosten van de verzorging en opvoeding van de kinderen
Volgens de Rijksoverheid is het doel van een ouderschapsplan om ouders te helpen bij een duidelijke en werkbare samenwerking na de scheiding. Dit voorkomt juridische conflicten en bevordert de stabiliteit voor het kind (Rijksoverheid, 2023).
In de praktijk: wat gaat goed en waar loopt het vast?
Hoewel een ouderschapsplan houvast biedt, laat onderzoek zien dat de naleving in de praktijk sterk uiteenloopt. Uit een studie van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi, 2022) blijkt:
Heldere afspraken verminderen conflicten
Ouders die actief communiceren en afspraken regelmatig evalueren, ervaren minder spanningen. Vooral flexibele omgangsregelingen blijken beter stand te houden dan strikte schema’s.
Sommige plannen worden nauwelijks nageleefd
Bijna een derde van de ouders wijkt binnen een jaar na de scheiding af van het oorspronkelijke plan, vaak zonder overleg. Factoren zoals veranderende werkroosters, nieuwe relaties of een verschil in opvoedingsstijlen spelen hierin een rol.
Weigering tot herziening veroorzaakt spanning
Veel ouders spreken af om het plan jaarlijks te evalueren, maar in de praktijk gebeurt dit lang niet altijd. Als één ouder niet openstaat voor herziening, kan de communicatie verslechteren en ontstaan er nieuwe conflicten (Spruijt & Kormos, 2014).
Wat helpt om een ouderschapsplan werkbaar te houden?
Regelmatige evaluatiegesprekken
Jaarlijkse evaluaties, zoals vastgelegd in veel ouderschapsplannen, blijken effectief wanneer beide ouders bereid zijn om te overleggen en aanpassingen te doen. Dit voorkomt frustraties en misverstanden.
Onafhankelijke begeleiding
Mediation of co-ouderschapscoaching kan helpen wanneer ouders vastlopen in de communicatie. Onderzoek wijst uit dat externe begeleiding bijdraagt aan duurzamere afspraken (Amato & Gilbreth, 1999).
Flexibiliteit zonder vrijblijvendheid
Een ouderschapsplan werkt het beste wanneer er ruimte is voor aanpassing zonder dat afspraken vrijblijvend worden. Dit vraagt om goede communicatie en wederzijds respect.
Conclusie
Een ouderschapsplan is een waardevol hulpmiddel, maar alleen effectief als ouders bereid zijn om samen te blijven werken en te communiceren. In de praktijk blijkt dat afspraken pas écht werken als er een open dialoog blijft bestaan. Structurele evaluaties, flexibiliteit en – indien nodig – externe begeleiding kunnen helpen om co-ouderschap succesvol vorm te geven.
Bronnen
Rijksoverheid. (2023). Wettelijke verplichtingen rondom co-ouderschap.
Nederlands Jeugdinstituut (NJi). (2022). Co-ouderschap en kindwelzijn: praktijkervaringen en aanbevelingen.
Spruijt, E., & Kormos, H. (2014). Handboek scheiden en de kinderen. Bohn Stafleu van Loghum.
Amato, P. R., & Gilbreth, J. G. (1999). Nonresident Fathers and Children's Well-Being: A Meta-Analysis. Journal of Marriage and Family, 61(3), 557-573.